Memleketler arası alanda Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği (AB), nüfus konusunda ülkeler ortası karşılaştırılabilir istatistikler elde edilmesi maksadıyla sonu “0” ile biten yıllara yakın yıllarda ülkelerin “nüfus ve konut sayımı” yapmalarını önermektedir. Bu kapsamda, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından AB üye ülkeleriyle uyumlu halde idari kayıtların temel alındığı “Nüfus ve Konut Sayımı (NKS), 2021” gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizde, NKS, 2021 kapsamında üretilmesi gereken yerleşim yeri seviyesinde nüfus büyüklüğü, yaş ve cinsiyet yapısı, uygar durum, eğitim durumu, göç, vatandaşlık ülkesi, doğum yeri, hanehalkı tipi ve yapısına ait bilgiler, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nden (ADNKS) her yıl nizamlı olarak üretilmektedir. Bu doğrultuda NKS, 2021, referans tarihi 31 Aralık 2021 olan ADNKS ile tıpkı referans tarihine sahip olup NKS, 2021’in temel sonuçlarını ADNKS bilgileri oluşturmaktadır.
İşgücü göstergeleri, Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) bilgilerinin ADNKS’den gelen nüfus büyüklüğü ve demografik özellikler dikkate alınarak ve kurumsal nüfus dahil edilerek yine hesaplanmasıyla elde edilmiştir. Kurumsal nüfusun işgücü durumu idari kayıtlar temel alınarak belirlenmiştir.
Diğer yandan, bina ve konut niteliklerine ait bilgi üretmeye kâfi idari kayıt olmaması nedeniyle bu alandaki bilgi eksikliğini gidermek için TÜİK tarafından Ekim 2021 ile Nisan 2022 tarihleri ortasında “Bina ve Konut Nitelikleri Araştırması (BKNA), 2021” gerçekleştirilmiştir. Kelam konusu çalışmanın örneklem yapısı, vilayet seviyesinde kestirim üretecek ve ADNKS ile ilişkilendirilebilecek bir biçimde tasarlanmıştır.
Türkiye nüfusu 84 milyon 680 bin 273 kişi oldu
Cumhuriyetin birinci yıllarında yapılan 1927 yılı genel nüfus sayımı sonucuna nazaran, 13 milyon 648 bin 270 kişi olan Türkiye nüfusu, yıllar içinde daima artma eğilimi göstererek 2021 yılında 84 milyon 680 bin 273 şahsa ulaştı.
Cinsiyete nazaran nüfusun dağılımına bakıldığında, Cumhuriyetin birinci yıllarında evvelki savaş devrinin de tesiriyle bayan nüfus erkek nüfustan fazla iken yıllar içinde bayan ve erkek nüfus çabucak hemen eşit büyüklüğe ulaştı. Erkek nüfus 1927’de 6 milyon 563 bin 879 kişi iken 2021 yılında 42 milyon 428 bin 101 kişi oldu. Bayan nüfus ise 1927’de 7 milyon 84 bin 391 kişi iken 2021 yılında 42 milyon 252 bin 172 kişi oldu.
Türkiye’nin nüfus artış suratı yıllara nazaran incelendiğinde, 1935 yılında binde 21,1 olan yıllık nüfus artış suratının 2021 yılında binde 12,7 olduğu görüldü.
Nüfus ve yıllık nüfus artış suratı, 1927-2021
Türkiye nüfusunun yaş yapısı değişti
Nüfus piramitleri, nüfusun yaş ve cinsiyet yapısında meydana gelen değişimi gösteren grafikler olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’nin 1935, 1960, 2000 ve 2021 yılı nüfus piramitleri incelendiğinde, sıhhat alanında kaydedilen gelişmelere, ömür standardının ve refah seviyesinin artmasına bağlı olarak doğurganlık ve ölümlülük suratlarının azalması ve doğuşta beklenen hayat mühletinin artması ile nüfusun yaş yapısının form değiştirdiği görülmektedir. Bu duruma bağlı olarak yaşlı nüfus artmış, ortanca yaş yükselmiş, çocuk ve gençlerin toplam nüfus içindeki oranı azalmıştır. Türkiye, oransal olarak yaşlı nüfus yapısına sahip ülkelere nazaran hala genç bir nüfus yapısına sahip olsa da, yaşlı nüfus sayısal olarak hayli fazladır.
Nüfus piramidi, 1935, 1960, 2000, 2021
Türkiye nüfusunun ortanca yaşı yükseldi
Nüfusun yaş yapısının değerlendirilmesinde kullanılan değerli göstergelerden biri olan ortanca yaş, Türkiye’de 1935 yılında 21,2 iken 2021 yılında 33,1 oldu. Cinsiyete nazaran incelendiğinde, 1935’te erkeklerde 19,1 olan ortanca yaşın 2021’de 32,4’e, bayanlarda ise 1935’te 23,4 iken 2021’de 33,8’e yükseldiği görüldü.
Cinsiyete nazaran ortanca yaş, 1935-2021
Çalışma çağındaki nüfusun oranı %67,9’a yükseldi
Ülkemizde 1935 yılında %54,7 olan çalışma çağı olarak tanımlanan 15-64 yaş kümesindeki nüfusun oranı, yıllar içinde artarak 2021 yılında %67,9’a ulaştı. Öbür yandan çocuk yaş kümesi olarak tanımlanan 0-14 yaş kümesindeki nüfusun oranı 1935’te %41,4 iken yıllar içinde azalma eğilimi göstererek 2021 yılında %22,4’e düştü. Yaşlı nüfus olarak tanımlanan 65 ve daha üst yaştaki nüfusun oranı ise 1935’te %3,9 iken 2021 yılında %9,7’ye yükseldi.
Yaş kümelerine nazaran nüfus oranı, 1935, 1960, 2000, 2021
Hiç evlenmeyenlerin oranının erkeklerde daha yüksek olduğu görüldü
Ülkemizde yıllara ve cinsiyete nazaran uygar durumun dağılımı incelendiğinde, erkeklerde hiç evlenmeyenlerin oranının bayanlara nazaran daha yüksek olduğu, bayanlarda ise eşi ölenlerin ve boşananların oranının erkeklerden daha fazla olduğu görüldü. Öbür yandan büyük çoğunluğu oluşturan evlilerin oranının yıllara nazaran her iki cinsiyette de birbirine yakın oranlarda olduğu görüldü.
Medeni durum ve cinsiyete nazaran nüfus oranı, 1935, 1960, 2000, 2021
Okuma yazma bilmeyenlerin oranı bayanlarda %4,2’ye düştü
Türkiye’de okuma yazma bilmeyenlerin oranı 1935 yılında %80,8 iken bu oran yıllar içinde daima düşme eğilimi göstererek 2021 yılında %2,5’e düştü. Cinsiyete nazaran incelendiğinde, erkeklerde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 1935’te %70,7 iken 2021’de %0,8’e, bayanlarda ise 1935’te %90,2 iken 2021’de %4,2’ye geriledi.
Cinsiyete nazaran okuma yazma bilmeyenlerin oranı, 1935-2021
Yükseköğretim mezunlarının oranı %17,6 oldu
Türkiye’de 1970 yılında ilkokul mezunu olanların oranı %28,8 iken 2021 yılında %22,5 oldu. İlköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunlarının oranı 1970’te %3,6 iken 2021’de bu oran %25’e yükseldi. Lise yahut dengi okul mezunu olanların oranı 1970’te %2,6 iken, 2021’de %22,4 oldu. Öbür yandan yükseköğretim mezunu olanların oranı 1970’te %1 iken 2021’de bu oran %17,6’ya ulaştı.
Bitirilen eğitim durumu, 1970, 2021
Erkeklerde yükseköğretim mezunlarının oranı bayanlardan daha fazla oldu
Türkiye’de bitirilen eğitim durumu yıllara ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, 1970 yılında erkeklerde %36,5 ile ve bayanlarda ise %20,9 ile ilkokul mezunlarının oranının daha fazla olduğu görüldü. Öbür yandan 2021 yılında erkeklerde %27,4 ile ilköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunlarının oranının daha yüksek olduğu görülürken bayanlarda ise %25,6 ile ilkokul mezunlarının oranının daha fazla olduğu görüldü.
Ülkemizde yıllara ve cinsiyete nazaran yükseköğretim mezunlarının dağılımına bakıldığında, 1970 yılında erkeklerde %1,3 olan yükseköğretim mezunları oranının bayanlarda %0,6 olduğu görüldü. Öbür yandan 2021 yılında yükseköğretim mezunlarının oranı her iki cinsiyette de artış göstererek erkeklerde %18,5, bayanlarda ise %16,7 oldu.
Cinsiyete nazaran bitirilen eğitim durumu, 1970, 2021
Türkiye’de 2021 yılında 2 milyon 777 bin 797 kişi vilayetler ortasında göç etti
Ülkemizde 2007-2008 devrinde %3,18 olan vilayetler ortası göç eden nüfus oranı, yıllar içinde inişli ve çıkışlı bir seyir izleyerek 2021 yılında %3,28 oldu. Öteki bir sözle Türkiye’de 2021 yılında 2 milyon 777 bin 797 kişi vilayetler ortasında göç etti. Bu nüfusun %47,5’ini erkekler, %52,5’ini ise bayanlar oluşturdu.
İller ortası göç eden nüfus oranı, 2007-2021
Türkiye’de ikamet eden nüfusun %3,7’sinin yurt dışı doğumlu olduğu görüldü
Türkiye’de ikamet eden 84 milyon 680 bin 273 kişinin %94,9’unun doğum yerinin Türkiye, %3,7’sinin ise yurt dışı olduğu görüldü. Doğum yeri bilinmeyenlerin oranı ise %1,4 oldu. Başka yandan ikamet ettiği vilayette doğanların oranı %63,8 iken ikamet ettikleri vilayetten farklı bir vilayette doğanların oranının %31,1 olduğu görüldü.
Doğum yeri durumuna nazaran nüfus, 2021
Doğum yeri yurt dışı olanlar içinde Bulgaristan doğumlular birinci sırada yer aldı
Türkiye’de ikamet eden lakin doğum yeri yurt dışı olan 3 milyon 141 bin 351 kişi ortasında Bulgaristan doğumlular %11,4 ile birinci sırada yer aldı. Bulgaristan’ı sırasıyla %10,5 ile Almanya, %10,4 ile Irak, %8,8 ile Suriye, %5,7 ile Afganistan doğumlular izledi.
Yurt dışında doğanların birinci 20 ülkeye nazaran dağılımı, 2021
Türkiye’de ikamet eden yabancı nüfus 2021 yılında 1 milyon 792 bin 36 kişi oldu
Ülkemizde ikamet eden yabancı nüfus(1) 2021 yılında 1 milyon 792 bin 36 kişi olurken, bu nüfusun %49,7’sini erkekler, %50,3’ünü ise bayanlar oluşturdu. Türkiye’de ikamet eden yabancı nüfusun vatandaşlık ülkelerine nazaran dağılımı incelendiğinde, %18 ile Irak vatandaşlarının birinci sırada yer aldığı görüldü. Irak vatandaşlarını sırasıyla %10,2 ile Afganistan, %7,2 ile İran ve %6,9 ile Türkmenistan vatandaşları takip etti.
Türkiye’de ikamet eden yabancı nüfusun birinci 20 vatandaşlık ülkesine nazaran dağılımı, 2021
Çekirdek aile bulunmayan hanehalklarının oranı arttı
Türkiye’de hanehalkı tipleri incelendiğinde, yıllar içinde tek kişilik hanehalkları ile ortalarında eş, anne-çocuk yahut baba-çocuk münasebeti olmayan fertleri içeren; öteki bir sözle çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hanehalklarının oranında artış olduğu gözlendi.
Hanehalkı tiplerine nazaran hanehalkı oranı, 2014-2021
Tek çekirdek aile ve geniş aileden oluşan hanehalklarının oranında azalma görüldü
Tek çekirdek aile olarak söz edilen, sadece eşlerden yahut eşler ve çocuklarından yahut tek ebeveyn ve en az bir çocuktan oluşan hanehalkları ile geniş aile olarak tanımlanan ve en az bir çekirdek aile ve başka bireylerden oluşan hanehalklarının oranında yıllar içinde azalma olduğu görüldü.
Hanehalkı sayısı 25 milyon 329 bin 833 oldu
Aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın tıpkı adreste yaşayan bir yahut birden fazla bireyden oluşan topluluk olarak tanımlanan hanehalkı sayısı, Türkiye’de 2014 yılında 21 milyon 91 bin 75 iken 2021 yılında 25 milyon 329 bin 833’e ulaştı.
Ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,23 oldu
Türkiye’de 2008 yılında 4 kişi olan ortalama hanehalkı büyüklüğünün, yıllar içinde azalma eğilimi göstererek 2021 yılında 3,23 şahsa düştüğü görüldü.
Ortalama hanehalkı büyüklüğü, 2008-2021
En tanınan bebek ismi erkeklerde Yusuf, kızlarda Zeynep oldu
Ülkemizde 2021 yılında doğan bebeklere verilen isimler incelendiğinde, erkeklerde Yusuf, kızlarda ise Zeynep isminin birinci sırada yer aldığı görüldü. Türkiye nüfusu içinde cinsiyete nazaran en çok kullanılan isimler incelendiğinde ise erkeklerde Mehmet, bayanlarda da Fatma isminin birinci sırada olduğu gözlendi.
Cinsiyete nazaran en çok kullanılan birinci 10 isim, 2021
Hanehalklarının %60,7’sinin kendisine ilişkin konutta oturduğu görüldü
Hanehalklarının konuttaki mülkiyet durumuna nazaran dağılımına bakıldığında, %60,7’sinin oturduğu konutun sahibi olan, %27,6’sının kiracı olan, %8,4’ünün oturdukları konutun sahibi olmayan ama kira da ödemeyen ve %0,9’unun da lojmanda oturan hanehalklarından oluştuğu görüldü.
Hanehalklarının konuttaki mülkiyet durumlarına nazaran dağılımı, 2021
İşgücüne katılma oranı %51,9 oldu
Türkiye’de 15 ve daha üst yaştaki nüfusta işgücüne katılma oranı %51,9 oldu. Cinsiyete nazaran incelendiğinde, işgücüne katılma oranının erkeklerde %69,9, bayanlarda ise %34 olduğu görüldü. İstihdam oranına bakıldığında, toplamda %46,2, erkeklerde %63,3 ve bayanlarda ise %29,2 oldu. Öbür yandan işsizlik oranının toplamda %10,9, erkeklerde %9,4 bayanlarda ise %14,1 olduğu görüldü.
Cinsiyete nazaran temel işgücü göstergeleri, 2021
İstihdamın %57,7’si hizmet bölümünde yer aldı
İstihdamın tarım, sanayi ve hizmet olarak üç ana kesime nazaran dağılımı incelendiğinde, toplam istihdam içerisinde %57,7 ile hizmet kesiminin en yüksek hisseye sahip olduğu görüldü. Cinsiyete nazaran değerlendirildiğinde, erkeklerin %55,5’i, bayanların ise %62,4’ü hizmet dalında yer aldı.
İstihdamda %26,9 ile ikinci büyük hisseye sahip olan sanayi bölümünün cinsiyete nazaran dağılımı incelendiğinde, erkeklerin %31,3’ünün, bayanların ise %17,6’sının bu kesimde yer aldığı görüldü.
İstihdamda %15,4 ile üçüncü büyük hisseye sahip olan tarım kesiminin cinsiyete nazaran dağılımına bakıldığında erkeklerin %13,2’sinin, bayanların ise %20’sinin tarım dalında yer aldığı görüldü.
İstihdamın cinsiyete nazaran sektörel dağılımı, 2021
İstihdam edilenler içinde fiyatlı yahut yevmiyeli olarak çalışanların hissesi %71 oldu
İstihdamın işteki duruma nazaran dağılımı incelendiğinde, toplam istihdam içerisinde fiyatlı ve yevmiyeli olarak çalışanların %71 ile en yüksek hisseye sahip olduğu görüldü. Bunu sırasıyla %15,8 ile kendi hesabına çalışanlar, %8,5 ile fiyatsız aile emekçileri ve %4,7 ile patronlar izledi.
Cinsiyete nazaran işteki durumun dağılımına bakıldığında, her ikisinde de %71 ile fiyatlı yahut yevmiyeli çalışanların birinci sırada olduğu görüldü. Erkeklerde ikinci sırada %19,1 ile kendi hesabına çalışanlar yer alırken, bayanlarda %18,2 ile fiyatsız aile emekçisi olarak çalışanlar yer aldı.
İstihdamın cinsiyete ve işteki duruma nazaran dağılımı, 2021
Kadınlarda mesken işleriyle meşgul olma en değerli işgücünde olmama nedeni oldu
Türkiye’de 15 ve daha üst yaştaki nüfus içerisinde işgücüne dahil olmayan nüfusun çoğunluğunu %31,2 ile mesken işleriyle meşgul olanlar oluşturdu. Bunu %18,2 ile eğitim/öğretimine devam edenler, %16,6 ile emekliler, %15 ile çalışamaz halde olanlar izledi. Cinsiyete nazaran işgücünde olmama nedenleri incelendiğinde, bayanlarda en kıymetli nedenin %45,2 ile konut işleri ile meşgul olma, erkeklerde ise %38,6 ile emeklilik olduğu görüldü.
İşgücüne dahil olmayanların cinsiyete ve nedene nazaran dağılımı, 2021
Türkiye’de 4 kişilik hanelerin %47’sinde sırf 1 kişi istihdamda yer aldı
Hanehalkı büyüklüğüne nazaran istihdamdaki kişi sayısı incelendiğinde, yalnız yaşayanların %60,4’ünün, 2 kişilik hanelerin %44’ünün, 3 kişilik hanelerin %14,1’inin istihdamda yer almadığı görüldü. Başka yandan 4 kişilik hanelerin %47’sinde istihdamda sadece 1 kişi, %34,3’ünde ise 2 kişi olduğu görüldü.
Hanehalkı büyüklüğüne nazaran istihdamdaki kişi sayısı, 2021
Doğum yeri yurt dışı olanların işgücüne katılma oranı %44,3 oldu
Türkiye’de 15 ve daha üst yaştaki nüfus içerisinde, doğum yeri Türkiye olanların işgücüne katılma oranı toplamda %52,6, erkeklerde %70,5 ve bayanlarda %34,7 oldu. Türkiye’de ikamet eden lakin yurt dışında doğanların işgücüne iştirak oranı ise toplamda %44,3, erkeklerde %65,1 ve bayanlarda %25,8 oldu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
