Yılbaşı kutlamalarında da yaygın formda kullanılan havai fişeklerin beşerler, hayvanlar ve tabiat üzerindeki olumsuz tesirlerine dikkat çeken Prof. Dr. Haydar Sur, havai fişeklerin tabiatın kimyasal istikrarını de bozduğunu söyledi. Yüksek şiddette ses nedeniyle insanlarda ve hayvanlarda işitme kayıpları oluşturan havai fişeklerin toprak, su ve hava kirlenmesine yol açarak çevreyi zehirlediğini belirten Prof. Dr. Haydar Sur, insanlarda ve hayvanlarda yaralanmalara yol açabilecek havai fişeklerin bilhassa göz sıhhati üzerindeki olumuz tesirlerine değindi. Şovların izlenmesini önermediklerini kaydeden Sur, “Yine de gösterisi izlenecekse, havai fişeklerden en az 500 metre uzakta durulmalı ve patlayan bir havai fişek ile karşılaşılırsa elle temastan kesinlikle kaçınılmalıdır.” ikazında bulundu.

Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haydar Sur, eğlence ve şov maksadıyla kullanılan havai fişeklerin halk sıhhati üzerindeki tesirlerine ait değerlendirmede bulundu.

Havai fişek şovları cümbüş emeliyle yapılıyor

Havai fişeklerin estetik ve cümbüş gayeli kullanılan düşük patlayıcı güçlü piroteknik aygıtlar olduğunu kaydeden Prof. Dr. Haydar Sur, “Havai fişeklerin en yaygın kullanıldığı alan havai fişek şovlarıdır. Bir havai fişek olayı yani havai fişek gösterisi piroteknik şov olarak da isimlendirilir ve havai fişeklerin ürettiği efektlerin gösterisidir.” dedi. 

Havai fişek kültürü Çin’de keşfedilip yaygınlaştı

Havai fişek kültürünün Çin’de 2000 yıl kadar evvel keşfedildiğini kaydeden Prof. Dr. Haydar Sur, günümüzde de farklı gayelerle kullanıldığını belirterek “Havai fişeklerin icadı ya da kaza sonucu bulunuşu ile ilgili en yaygın efsane, o günlerde mutfaklarda çokça bulunan odun kömürü, kükürt ve güherçilenin karıştırılmasıdır. Bu karışım bambu bir tüp içerisinde sıkıştırıldığında ve yakıldığında patlamaktaydı. Kestane fişekleri geçmişte ve hatta günümüzde bile şeytani ruha sahip hayaletleri yüksek ses yardımı ile korkutup kaçırmak için kullanılır. Kestane fişekleri doğum günlerinde, ölümlerde ve yeni doğan çocukları kutsamak için günümüzde de kullanılmaktadır. Çin yeni yılına mahsus en yaygın kutlama hallerinden biri de şeytani ruhlardan uzak bir yıl geçirmek için kestane fişekleri ile kutlama yapılmasıdır.” diye konuştu.

Havai fişekler yıldız denilen kimyasallarla üretiliyor

Daha sonra bu uygulamaların cümbüş ve kutlama emelli bütün dünyada yaygınlaştığını tabir eden Prof. Dr. Haydar Sur, havai fişeklerin renklerinin genelde yıldız ismi verilen ve yakıldığında kuvvetli ve parlak ışık veren karıştırılmış kimyasallarla üretildiğini söyledi. Yıldızların beş temel karışımdan oluştuğunu kaydeden Prof. Dr. Haydar Sur, “Yakıt, yıldızların yanmasını sağlar. Oksitler, bu bileşim oksijen üreterek yakıtın daha güzel yanmasını sağlar. Renk, kimyasallar tarafından üretilir. Tutkal, yıldızları oluşturan kimyasalların bir ortada kalmasını sağlar. Klor verici, renkli alevin gücünü artırır. Bazen oksitler de bu fonksiyonu yerine getirir.” dedi.

Pekçok olumsuz tesirleri bulunuyor

Havai fişeklerin tabiata ziyan verdiğini, tabiatın kimyasal istikrarını bozmanın yanında insanlara, hayvanlara, bitkilere değişik açılardan ziyan oluşturduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Haydar Sur, “Yüksek şiddette ses nedeniyle insanlarda ve hayvanlarda işitme kayıpları; toprak, su ve hava kirlenmesine yol açarak çevreyi zehirleme; orman yangınlarına ve öbür yangınlara sebep olma ile insanlarda ve hayvanlarda yaralanmalara yol açma üzere olumsuz tesirleri vardır.” dedi.

Göz sıhhati açısından riskler barındırıyor

Havai fişeklerin beşerler üzerinde önemli sıhhat sıkıntılarına yol açtığının anlaşıldığını belirten Prof. Dr. Haydar Sur, “Özellikle göz sıhhatine ziyan vermektedir. Beşerler cümbüş ya da estetik şov izlemek gayesiyle gökyüzüne bakarken, renkli ışıkları veren hususlar yeryüzüne düşmektedir. Seyrederken bile sıhhate ziyan vermekte, beğenilen tahribat ve yanık oluşturmaktadır. Havai fişekler ateşlendikten sonra beğenilen hem mekanik travma hem de termal yanıklara neden olur. Sorun görme kaybına kadar ilerleyebilir.” ikazında bulundu.

Gözle ilgili şikayet varsa kesinlikle hastaneye başvurulmalı

Prof. Dr. Haydar Sur, gözlerde şikayetler başladığında ivedilikle hastaneye gidilmesini, gözlerin yıkanmamasını ve ovuşturmamasını, gözlerin eller ile sıkıca kapatılmamasını yahut gözlere basınç uygulanmamasını, beğenilen bir obje olduğu hissedilirse müdahale edip çıkarmaya çalışılmamasını, tabibin önerdiği dışında göze değişik damla ve krem üzere tıbbi unsur uygulanmamasını, aspirin üzere kan sulandırıcı ve ağrı kesici ilaçların alınmaması gerektiğini söyledi.

500 metre uzaktan izlenmeli

Gösterilerin izlenmesini önermediklerini kaydeden Prof. Dr. Haydar Sur, “Yine de gösterisi izlenecekse, havai fişeklerden en az 500 metre uzakta durulmalı ve patlayan bir havai fişek ile karşılaşılırsa elle temastan kesinlikle kaçınılmalıdır.” ikazında bulundu.

Bu ihtarlara kulak verilmeli!

Prof. Dr. Haydar Sur, öbür ikazlarını da şöyle sıraladı:

• Havai fişekler çok yüksek sıcaklıkta yanar. Bu nedenle çocuklardan kesinlikle uzak tutulmalıdır. 
• Havai fişekler mümkünse yerleşim yerlerinde ve içinde yanıcı hususların olduğu orman üzere yerlerde ateşlenmemelidir.
• Acil durumlar için (patlamayan ve tutuşmayan bir havai fişek olunca) yahut yangın başlangıcı olunca söndürmek için yakın bir yerde bol su bulundurulmalıdır.
• Arızalı ve yanmayan havai fişekler asla tekrar kullanılmamalı ve ıslatılıp kullanım dışı bırakılmalıdır. 
• Kullanılmayan havai fişekler sağlam olanların yanından uzak tutulmalıdır.
• Havai fişekler cam ve metal kapların içinde ateşlenmemelidir.
• Havai fişekler serin ve kuru yerlerde saklama talimatlarına uygun formda saklanmalıdır.
• Havai fişek ışık saçarken bedene yakın bir biçimde tutulmamalıdır.
• Profesyonel olmayan hiç kimse bu süreçleri gerçekleştirilmemeli, profesyoneller de tedbirlere eksizsiz uymalıdır.

Havayi fişek alternatifi eserler kabul görüyor…

Günümüzde havai fişeklerin yerine geçebilecek eserlerin gitgide daha da kabul gördüğünü kaydeden Prof. Dr. Haydar Sur, “Bunlar ortasında en yüksek tercih lazerli ışık şovları tarafında olmaktadır. Lakin bu şovların kuşlarda tekrar de olumsuz tesir potansiyeli vardır. Tabiattaki bütün canlıları ve cansız varlıkları muhafaza sorumluluğumuz vardır. Bu mevzuda tek ve kesin tahlil, bizim için hayati bir değere sahip olmayan havai fişek kullanımını bırakmaktır.” dedi.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı