Herkesin yas süreci kendine nazaran farklılık gösterebiliyor

Deprem travmasında tıpkı yas sürecinde olduğu üzere beş evresi bulunduğünu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu evrelerin inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıralandığını söyledi. Bu basamakların herkes tarafından birebir formda yaşanmadığını kaydeden Özdemir, “Birimizin öfke basamağında kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. Her birimizin bu süreçleri  deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi. Yaklaşık iki ay devam eden uzamış yasın kişi üzerindeki olumuz tesirlerine de değinen Özdemir, uzman dayanağı alınmasını tavsiye etti.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, zelzele travmasında da yas sürecinde olduğu üzere beş basamağın bulunduğunu belirterek bu devirlerin özelliklerine ait değerlendirmede bulundu.

Yas sürecinde beş basamak var

Yas sürecinin Elisabeth Kubler-Ross tarafından tanımlanmış bir süreç olduğunu ve kimi kademelerden oluştuğunu tabir eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu kademeleri inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıraladı.

İnkar Kademesi: İnsanlar beklenmedik bir durumla karşı karşıya kaldıktan sonra bir şok geçiyorlar. Bu nedenle bu evreye ‘şok’ etabı da denmektedir. “Bu benim başıma gelmez”, “Gerçekten ölmüş olmaz” üzere birtakım cümlelerle şok ve inkar basamağı başlıyor. Bu süreç yaşanılan durumun inkarı üstüne kuruluyor.

Öfke Kademesi: Diğer basamaktaysa kişi öfke basamağına geçiyor. Bu süreç inkar etabından sonra geliyor ve yaşanan kayıptan sonra bir hayal kırıklığı ve öfke kademesi başlıyor. Zira kaybedilen kişinin akabinde birtakım suçluluk ve pişmanlık üzere hisler da ortaya çıkabiliyor. Birlikte yapmak istediklerini yapamamak, erken kaybettiğini düşünmüş olmak, isteklerinin ve beklentilerinin artık gerçekleşemeyeceği için yaşadığı engellenmişlik hissi ile birlikte öfke ve düşünce üzere hisler artmaya başlıyor. Kişi bu periyotta natürel ki neden benim başıma geldi diye sorguluyor yahut hatalı aramaya başlıyor, sorgulamalara başlıyor. Öfkeye bu süreç eşlik ediyor.

Pazarlık Evresi: Diğer süreç ise pazarlık evresi, bu süreçte de artık yaratıcıyla bir pazarlık sürecine gidiliyor. Kaybedilen kişinin geri dönmesi, hayatta olması ile ilgili bir süreç. Daha çok mevte yakın olduğunu hissettiğimiz yakınlarımıza karşı gösterdiğimiz bir tavır da oluyor. “O ölmesin de bu türlü olsun” üzere daha çok pazarlığa geçilen bir devir. Hayatta kalan lakin artık mevte yaklaştığımız yakınlarımız için bu tıp tavırlar gösterebiliyoruz. Örneğin zelzelede enkaz altında olan yahut sarsıntı sonrasında hala hayati kritik bir süreçte olan şahıslara yönelik duyulan bir süreç. 

Depresyon Evresi: Depresyon etabında da kişi artık o kaybın verdiği çaresizliği yaşamaya başlıyor. Kayıp gerçeğini hayatımıza aldığımız devir depresyon evresidir. Bu devirde kişi, depresyonla karakterize olan hislerini da yaşamaya başlıyor. İsteksizlik, güç azlığı, karamsarlık, suçluluk ve ilgili kaybetmek üzere depresyon kademesinde bu hisler yaşanıyor. 

Kabul Basamağı: Sonraki kademe ise kabul etabı, artık vefatın bizim hayatımızın bir modülü ve gerçeği olduğunu kabul ettiğimiz bir etap. Burada artık şunu görüyoruz, ne kadar pazarlık etsek de geri getirebileceğimiz bir durumun olmadığını, bu nedenle de kabul etmenin en sağlıklı yol olduğunu gördüğümüz bir periyoda geliyor. Artık kayıp yaşadığımız bireye dair hoş anılarımızı hatırladığımız, şükran duyduğumuz ve hayatın o olmadan da devam edebildiğini gördüğümüz basamak bu kademedir.

Herkes bu süreci farklı yaşayabiliyor

Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu kademelerin herkes tarafından tıpkı biçimde yaşanmadığını belirterek “Hiçbirimiz bu türlü sırasıyla yaşamıyoruz ya da her evreyi sıra sıra geçip tamamlamış da olmuyoruz. Birimizin öfke basamağında kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. İşin teorik kısmından bahsediyoruz lakin elbette pratikte karşılaştığımızda her birimizin bu süreci deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi.

Uzamış yasta kesinlikle dayanak alınmalı

Bu süreçte hem uzamış yas hem de tamamlanmamış yas denilen kavramların da gündeme geldiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, “Kişi kayıplarına ulaşamadıkça, hayatta olup olmadığından emin olamadıkça da bu süreci sağlıklı bir biçimde yaşaması çok zorlaşıyor. Yas uzadığında örneğin 2 aydan uzun müddettir bu yansılar devam ediyorsa yani ölen bireye duyulan o ağır hasret hali, daima o anılar ve niyetlerde olma hali devam ediyorsa, şahısta artık vefata dair besbelli bir güvensizlik hakimse, kayıplarını hatırlamaktan kaçınıyorsa, ağır bir duygusal acı içerisindeyse, tekrar hayatına ahenk sağlamakta zahmet çekiyorsa ve hayata dair anlamsızlık, boşluk hisleri artıyorsa uzamış bir yas sürecinden bahsedilebiliyor. Klinik olarak ele alınması gereken bir durum için de kesinlikle ruhsal bir takviye alınması gerekiyor.” ikazında bulundu.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı